قارچ ناخن (اونیکومایکوزیس): علائم و روش درمان آن
قارچ ناخن (اونیکومایکوزیس) یک بیماری شایع است که به صورت یک نقطه سفید یا زرد زیر نوک ناخن دست یا پا شروع می‌شود. همان‌طور که عفونت قارچی عمیق‌تر می‌شود، ممکن است باعث تغییر رنگ، ضخیم شدن و خرد شدن ناخن در لبه‌ها نیز بشود. قارچ ناخن (اونیکومایکوزیس) می‌تواند چندین ناخن را تحت تأثیر قرار دهد. اگر قارچ ناخن (اونیکومایکوزیس) شما خفیف است و شما را آزار نمی‌دهد، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشید اما اگر دردناک است و باعث ضخیم شدن ناخن‌ها شده است، اقدامات خود مراقبتی و داروها ممکن است به شما کمک کند؛ اما حتی اگر درمان موفقیت‌آمیز باشد، قارچ ناخن در اغلب مواقع عود می‌کند. قارچ ناخن، اونیکومایکوزیس (Onychomycosis) نیز نامیده می‌شود. هنگامی که قارچ نواحی بین انگشتان پا و پوست پاهای را آلوده می‌کند، به آن پای ورزشکار (تینیا پدیس) می‌گویند.
علائم اونیکومایکوزیس یا قارچ ناخن
علائم ناخن‌های آلوده به قارچ معمولاً عبارت‌اند از:
- زمخت شده است.
- شکننده شده است.
- تکه‌تکه و خرد می‌شود.
- ضعیف شده است.
- کدر می‌شود.
- رنگ آن تیره‌تر یا زردتر است.
- پوسته‌پوسته شدن زیر ناخن – هیپرکراتوزیس
- رگه‌های زرد یا سفید – اونیکومیکوز جانبی
- لکه‌های زرد در پایین ناخن – اونیکومیکوز پروگزیمال
- ناخن‌های آلوده ممکن است از بستر ناخن جدا شوند – اونیکولیز
قارچ ناخن می‌تواند منجر به بروز درد در انگشتان پا یا نوک انگشتان شود و حتی ممکن است بوی بدی متصاعد کنند. یکی دیگر از علائم مرتبط با قارچ ناخن، ضایعات پوستی بدون قارچ به نام درماتوفیتید است. این‌ها ممکن است مانند بثورات یا خارش در ناحیه‌ای از بدن که به قارچ آلوده نشده است ظاهر شوند و بسیار شبیه به یک واکنش آلرژیک است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر مراحل خود مراقبتی کمکی نکرد و ناخن به طور فزاینده‌ای تغییر رنگ، ضخیم یا تغییر شکل پیدا کرد، ممکن است بخواهید به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر دیابت دارید و فکر می‌کنید در حال ابتلا هستید، به پزشک مراجعه کنید.
علل بروز اونیکومایکوزیس
ارگانیسم‌های میکروسکوپی به نام قارچ، باعث قارچ ناخن می‌شوند که برای زنده ماندن به نور خورشید نیاز ندارند بنابراین می‌توانند در این مناطق رشد کنند. معمولاً گروهی از قارچ‌ها به نام درماتوفیت‌ها (مانند کاندیدا) مسئول عفونت‌های قارچ ناخن هستند. با این حال، برخی از مخمرها و کپک‌ها نیز باعث این عفونت‌ها می‌شوند. این مخمرها و کپک‌ها شامل:
- Trichophyton Rubrum (رایج‌ترین درماتوفیت که باعث عفونت قارچی ناخن می‌شود)
- Trichophyton Interdigitale
- اپیدرموفیتون فلوکوزوم
- Trichophyton Violaceum
- میکروسپوروم گچ
- Trichophyton Tonsurans
- Trichophyton Soudanense
علل رایج قارچ عبارت‌اند از:
- نئوسیتالیدیوم
- اسکوپولاریوپسیس
- آسپرژیلوس
پاتوژن‌هایی که باعث عفونت ناخن می‌شوند معمولاً از طریق بریدگی‌های ریز یا جداسازی‌های کوچک بین ناخن و بستر ناخن وارد پوست می‌شوند. قارچ‌ها زمانی رشد می‌کنند که ناخن محیط گرم و مرطوب مناسبی را فراهم کند.
عوامل خطر قارچ ناخن (اونیکومایکوزیس)
هر کسی ممکن است به عفونت اونیکومایکوزیس مبتلا شود، اما این عفونت در مردان بیشتر از زنان و در افراد مسن نسبت به جوانان شایع‌تر است. برخی از موارد یا عوامل اضافی، خطر ابتلا به عفونت قارچ ناخن را افزایش می‌دهند، این موارد عبارت‌اند از:
- کاهش گردش خون
- رشد آهسته ناخن‌ها
- سابقه خانوادگی عفونت قارچی
- تعریق شدید
- محیط کار مرطوب
- استفاده از ناخن مصنوعی
- پوشیدن جوراب و کفشی که مانع از تهویه هوا می‌شود.
- راه رفتن با پای برهنه در مکان‌های عمومی مرطوب، مانند استخرها، سالن‌های ورزشی و اتاق‌های دوش
- آسیب یا عفونت قبلی به پوست یا ناخن
- دیابت، ایدز، مشکلات گردش خون، سیستم ایمنی ضعیف
- کفش‌های تنگ با فشار به انگشتان پا
- ورزش‌هایی که باعث ضربه‌های جزئی مکرر به هیپونیشیوم می‌شود، جایی که نوک انگشت به ناخن می‌چسبد.
افراد مسن بیشترین خطر ابتلا به عفونت اونیکومایکوزیس را دارند زیرا گردش خون پایین و رشد کندتر ناخن‌ها بخشی از روند طبیعی پیری است.
عوارض قارچ ناخن (اونیکومایکوزیس)
قارچ ناخن شدید می‌تواند دردناک باشد و ممکن است باعث آسیب دائمی به ناخن‌های شما شود. اگر سیستم ایمنی شما به دلیل مصرف دارو، دیابت یا شرایط دیگر ضعیف شده باشد، ممکن است منجر به عفونت‌های جدی دیگری شود که فراتر از پای شما گسترش یابد.
اگر دیابت دارید، ممکن است گردش خون و تأمین عصب در پاهای شما کاهش پیدا کرده باشد. شما همچنین در معرض خطر عفونت باکتریایی پوست (سلولیت) هم هستید؛ بنابراین هر آسیب نسبتاً جزئی به پاهای شما – از جمله قارچ ناخن (اونیکومایکوزیس)- می‌تواند منجر به عارضه جدی‌تری شود. اگر دیابت دارید و فکر می‌کنید در حال ابتلا به قارچ ناخن هستید به پزشک مراجعه کنید.
جلوگیری از عفونت قارچ ناخن
اونیکومایکوزیس زمانی ایجاد می‌شود که پاهای شما دائماً گرم و مرطوب باشد. اگر برای مدت طولانی از کفش استفاده کنید و پاهایتان داغ و عرق کرده باشد، احتمال ابتلا به عفونت بیشتر است.
- پای ورزشکار را در اسرع وقت درمان کنید تا از گسترش آن به ناخن‌ها جلوگیری شود.
- پاهای خود را تمیز و خشک نگه دارید.
- هر روز جوراب تمیز بپوشید.
- هنگام دوش گرفتن در باشگاه یا استخر، دمپایی بپوشید.
- کفش‌های کهنه را دور بیندازید.
- کفشی نپوشید که پاهایتان را داغ کند و باعث عرق کردن پاهایتان شود.
- از حوله‌های مشترک استفاده نکنید.
- کفش دیگران را نپوشید.
- از ناخن‌گیر یا قیچی مشترک استفاده نکنید.
- ناخن‌ها را کوتاه، خشک و تمیز نگه دارید.
- از اسپری‌ها یا پودرهای ضد قارچ استفاده کنید.
- برای جلوگیری از قرار گرفتن بیش از حد در معرض آب از پوشیدن دستکش لاستیکی استفاده کنید.
- از چیدن یا جویدن ناخن خودداری کنید.
- در اماکن عمومی و استخرها کفش یا صندل بپوشید.
- اطمینان حاصل کنید که سالن مانیکور یا پدیکور شما ابزارها را به درستی استریل می‌کند.
- کمتر از ناخن مصنوعی و لاک ناخن استفاده کنید.
تشخیص قارچ ناخن (اونیکومایکوزیس)
به منظور تشخیص عفونت قارچ، پزشک معمولاً بقایایی را که از زیر ناخن خراشیده شده‌اند، بررسی می‌کند. سوهان ناخن در آزمایشاتی مانند اسمیر با هیدروکسید پتاسیم (KOH) یا کشت قارچ استفاده می‌شود. آزمایش KOH را می‌توان به سرعت انجام داد، در حالی که کشت قارچ هفته‌ها طول می‌کشد. پزشکان هنگام تشخیص عفونت قارچی ناخن باید مراقب باشند زیرا چندین بیماری دیگر نیز می‌تواند منجر به علائم مشابه شود. این‌ها عبارت‌اند از پسوریازیس، لیکن پلان، درماتیت تماسی، تروما، تومور بستر ناخن، اگزما و سندرم ناخن زرد.
درمان توسط پزشک عمومی
پزشک عمومی می‌تواند قرص‌های ضد قارچ تجویز کند؛ اما قبل از اینکه به شما قرص بدهند، باید از ناخن شما نمونه‌برداری کنند و آن را آزمایش کنند تا بفهمند چه نوع عفونتی دارید. ممکن است تا 6 ماه نیاز به مصرف قرص‌های ضد قارچ داشته باشید.
قرص‌ها می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند، از جمله:
- سردرد
- خارش
- از دست دادن حس چشایی
- احساس بیماری و اسهال
اگر باردار هستید یا شرایط خاصی دارید، نمی‌توانید قرص‌های ضد قارچ مصرف کنید. آن‌ها می‌توانند به کبد شما آسیب برسانند. گاهی اوقات ناخن‌هایی که به شدت عفونی شده‌اند باید برداشته شوند. این یک جراحی کوچک است که در حالی که ناحیه بی حس است (تحت بی‌حسی موضعی) انجام می‌شود.
درمان خانگی قارچ ناخن (اونیکومایکوزیس)
درمان موضعی اونیکومایکوزیس می‌تواند عفونت را برطرف کند، اما اغلب عفونت را به طور کامل درمان نمی‌کند. سایر داروهای خانگی که اثرات بالینی امیدوارکننده‌ای بر قارچ ناخن دارند عبارت‌اند از:
1. روغن پونه کوهی
حاوی تیمول است که گفته می‌شود خاصیت ضد قارچی دارد. گاهی اوقات روغن پونه کوهی در درمان‌ها با روغن درخت چای ترکیب می‌شود، اما عوارض جانبی آن می‌تواند قوی باشد و ترکیب آن‌ها می‌تواند احتمال واکنش آلرژیک یا تحریک را افزایش دهد.
2. روغن‌های ازن دار
روغن زیتون و روغن آفتابگردان نمونه‌هایی از روغن‌هایی هستند که با همان گازهای موجود در لایه اوزون، اوزون دار می‌شوند. مطالعات متعددی وجود دارد که فواید این نوع روغن را در درمان قارچ ناخن تائید می‌کند. در یک مطالعه، روغن آفتابگردان اوزون شده اثرات بالینی بیشتری نسبت به داروی ضد قارچی تجویز شده کتوکونازول نشان داد. سایر داروهای جایگزین مورد استفاده برای درمان عفونت‌های قارچ ناخن عبارت‌اند از روغن درخت چای، سرکه، لیسترین و عصاره دانه گریپ فروت. با این حال، هیچ مدرک علمی برای حمایت از استفاده از این محصولات وجود ندارد.
کلام آخر
بیماران دیابتی مستعد ابتلا به عوارض هستند و باید با پزشک خود مشورت کنند. با این حال، قارچ ناخن (اونیکومایکوزیس) معمولاً اگر به موقع درمان شود، مشکل خاصی به وجود نمی‌آورد. اکثر عفونت‌های قارچی ناخن را می‌توان با موفقیت و بدون عوارض، درمان کرد. ممکن است مدت زیادی طول بکشد تا عفونت به طور کامل درمان شود و ممکن است نیاز به دوره‌های درمانی بیشتری داشته باشد. عوارض در برخی موارد شدید ممکن است شامل آسیب دیدن ناخن یا از دست دادن دائمی ناخن یا گسترش عفونت باشد.
