راهنمای کنترل چند لامپ از چند نقطه (با آموزش سیم‌کشی)

کنترل چند لامپ از چند نقطه برای خیلی از افراد کاربرد زیادی پیدا می‌کند! گاهی خود ما نیاز داریم تا لامپ‌های راه پله آپارتمان‌ها، سوله‌های بزرگ یا ورزشگاه‌ها را از چند نقطه مختلف کنترل کنیم. این مسئله باعث شده است که «انواع کلیدهای صلیبی» اختراع شده و این فرآیند را با توجه به چنین دغدغه‌ای ساده‌سازی کنند.

چه برای خانه و چه برای ساختمان‌های دیگر این کلیدها مورد استفاده قرار می‌گیرند و نیازی نیست حتما در محیطی صنعتی قرار بگیرید تا حتما از این دست کلیدها استفاده کنید. در این مقاله از مجله آچاره قصد داریم به منظور آشنایی بیشتر با سیم‌کشی هر یک از کلیدهای صلیبی، برای کنترل چند لامپ از چند نقطه اقدام کنید!

در کنترل چند لامپ از چند نقطه کلید صلیبی چه نقشی دارد؟

کلید صلیبی که نام دیگر آن کلید چند مسیره است؛ همان‌طور که گفتیم کاربرد این کلیدها برای روشن، خاموش یا کنترل چند لامپ از چند نقطه مورد استفاده بالایی دارد و عملا بدون استفاده از این کلیدها نمی‌توانید این کار را انجام دهید. با وجود این‌که این کلید کارایی زیادی دارد اما افراد کمی آن را می‌شناسند و از آن برای منزل یا محل کار خود استفاده می‌کنند.

در حالت عادی برای روشن یا خاموش کردن یک لامپ از یک نقطه، از کلید‌های تک پل استفاده می‌شود که این مورد در ساده‌ترین انواع مدار الکتریکی قرار دارد. در واقع اگر بخواهیم دو لامپ را از یک نقطه کنترل کنیم؛ ‌می‌توانیم به راحتی از کلید‌های دو پل استفاده کنیم و از طرفی برای خاموش و روشن کردن بیش از یک لامپ در چند نقطه نیز می‌توانیم از کلید تبدیل استفاده کنیم.

اما می‌رسیم به بحث اصلی؛ همان‌طور که گفتیم استفاده از کلیدهای تک‌پل، دوپل و تبدیل برای کنترل چند لامپ از چند نقطه متفاوت کارایی نخواهند داشت! اینجاست که استفاده از کلید صلیبی به کمک ما خواهد آمد. ما با استفاده از کلید صلیبی می‌توانیم به طور هم‌زمان کنترل چند لامپ از چند نقطه را به راحتی عملیاتی کنیم.

روشن و خاموش کردن لامپ‌های راه پله از مهم‌ترین کاربردهای کلید صلیبی در موارد مسکونی به شمار می‎رود که البته این نکته را خاطر نشان می‌کنیم؛ اجرای این کلید به سیم کشی زیادی در طول راه پله نیاز دارد و هزینه زیادی خواهد داشت که می‌تواند باعث منصرف شدن افراد برای استفاده از کلید صلیبی شود. در چنین مواردی که هزینه سیم‌کشی و استفاده از کلیدهای صلیبی بالاست و می‌تواند افراد را به راحتی منصرف کند، چراغ‌های چشمی‌ها و تایمر‌ها تا حدودی توانسته‌اند جایگزین کلید‌های صلیبی شوند.

بیشتر بخوانید:  از اصول برقکاری ساختمان بیشتر بدانید

مقایسه کلید صلیبی با کلید تبدیل برای کنترل چند لامپ از چند نقطه

برای کنترل یک لامپ از دو نقطه، تنها کافی‌ست از دو کلید تبدیل استفاده شود. در این حالت، از طریق اتصال ترمینال مشترک به فاز و برگشتی‌ها به لامپ، می‌توان مدار را از دو موقعیت قطع یا وصل کرد. این روش ساده، پایدار و کاملاً استاندارد است و در اغلب محیط‌های مسکونی، اداری و راه‌پله‌ها کاربرد دارد و نیاز کاربران را به‌شکل قابل قبولی پاسخ می‌دهد.

اما در سناریوهایی که هدف، کنترل چند لامپ از چند نقطه است؛ برای مثال در راهروهای طولانی یا سالن‌های چند ورودی که کاربران از چند موقعیت به‌دنبال کنترل هم‌زمان یا متناوب روشنایی هستند، به کلیدهای صلیبی نیاز است. این کلیدها بین دو کلید تبدیل قرار می‌گیرند و نقش واسطه‌ای دارند که مسیرهای سیم را برای افزایش تعداد نقاط کنترل توسعه می‌دهند.

استفاده از کلید صلیبی برای دو نقطه نه از نظر الکتریکی به‌صرفه است و نه از منظر عملکردی منطقی، زیرا طراحی آن برای کاربردهای گسترده و چندنقطه‌ای انجام شده است. جالب است بدانید با حذف یکی از ترمینال‌های کلید‌های صلیبی، می‌توانید کاربرد آن را به کلید تبدیل تغییر دهید و از آن به عنوان کلید تبدیل به منظور کنترل لامپ از دو نقطه اقدام کنید.

انواع کلید صلیبی برای کنترل چند لامپ از چند نقطه

کلیدهای صلیبی برای کنترل روشنایی از چند نقطه به کار می‌روند. هر یک از انواع این کلیدها برای استفاده در شرایط و محیط‌های خاصی طراحی شده‌اند؛ به همین دلیل انتخاب نوع مناسب کلید صلیبی باید بر اساس نیاز فنی، مشخصات فضای نصب، نوع مدار، و اهداف مورد انتظار از سیستم روشنایی صورت گیرد. هر کدام از این کلیدها به لحاظ کاربردی تفاوت‌هایی دارند و نصب آن‌ها مستلزم بررسی دقیق شرایط محیط و مدار مورد استفاده است.

کنترل چند لامپ از چند نقطه با کلید صلیبی متقاطع

این نوع کلید معمولاً در فضاهای رایج و متداول مثل راهروها و راه‌پله‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و به دلیل نحوه سیم‌کشی ساده‌اش بسیار محبوب است. قابلیت تغییر مسیر جریان برق به شکل ضربدری این امکان را فراهم می‌کند که چراغ‌ها از چند نقطه مختلف به آسانی کنترل شوند. این مدل به خاطر دوام بالا، هزینه مقرون‌به‌صرفه و سهولت در استفاده، مورد استقبال افراد زیادی قرار گرفته است.

این کلید شامل چهار ترمینال مجزا است که دو ترمینال به‌عنوان ورودی و دو ترمینال دیگر به‌عنوان خروجی در نظر گرفته می‌شوند. دو سیم برگشتی خروجی از کلید تبدیل اول به جفت ترمینال ورودی متصل شده و دو سیم از جفت ترمینال خروجی به سمت کلید تبدیل دوم هدایت می‌شوند.

تغییر وضعیت کلید صلیبی باعث جابه‌جایی اتصال داخلی بین این دو جفت ترمینال می‌شود و به همین دلیل کنترل روشنایی از نقاط مختلف به‌طور دقیق و مستقل امکان‌پذیر خواهد شد. این ساختار باعث می‌شود مدار به صورت ضربدری و کاملاً تفکیک‌شده عمل کند تا امکان کنترل چند لامپ از چند نقطه فراهم شود.

این نوع کلید برای کنترل یک مدار روشنایی از سه نقطه متفاوت از بهترین گزینه‌ها به شمار می‌رود. در پروژه‌هایی مانند راه‌پله‌ها، راهروهای بلند یا فضاهای مسکونی که نیاز داریم یک لامپ را از ابتدا، میانه و انتهای مسیر کنترل کند، استفاده از این مدل بسیار رایج است. با اضافه شدن کلیدهای صلیبی بیشتر، می‌توان امکان کنترل چند لامپ از چند نقطه را افزایش داد اما در نظر داشته باشید رایج‌ترین راه استفاده از کلید صلیبی، به صورت تکی و در سه نقطه است.

کنترل چند لامپ از چند نقطه با کلید صلیبی موازی

در رابطه با کلید صلیبی موازی باید بگوییم که کاربرد این دست از کلید‌های صلیبی برای کنترل چند لامپ از چند نقطه، مربوط فضاهایی می‌شود که به کنترل چندین مدار روشنایی به‌صورت هم‌زمان نیاز داشته باشیم. جالب است بدانید که کلید صلیبی موازی یکی از انواع رایج کلید‌ها برای کنترل چند لامپ از چند نقطه به شمار می‌روند و می‌توانند به خوبی امکان کنترل گروهی لامپ‌ها را فراهم کنند و دقیقا همین ویژگی باعث شده است تا کلید صلیبی موازی در سالن‌های بزرگ و فضاهای عمومی کاربرد زیادی داشته باشد.

اگر کنجکاو هستید که بدانید چرا نام این دست از کلید‌های صلیبی «موازی» است؛ باید بگوییم آرایش سیم‌ها و نحوه اتصال آن‌ها برای ایجاد مدار روشنایی، دلیل این نام‌گذاری محسوب می‌شود! در واقع سیم‌ها در کلید صلیبی موازی، به صورت مستقیم و بدون تقاطع در دو جفت ترمینال موازی قرار می‌گیرند و از این طریق کنترل چند لامپ از چند نقطه را میسر می‌کنند.

هر جفت ترمینال به عنوان مسیر مستقل، اما موازی با مسیر دیگر عمل می‌کند. این ساختار به شکلی طراحی شده است که با بستن مدار هر کلید، جریان برق به صورت هم‌زمان به تمام مدارهای متصل به آن هدایت شود. چنین اتصالی امکان کنترل چند لامپ از چند نقطه را در فضاهای بزرگ و عمومی به نحو مطلوبی فراهم خواهد کرد.

مدل موازی بیشتر در فضاهای بزرگ مثل سالن‌های همایش، سوله‌ها یا ساختمان‌های اداری به‌کار می‌رود که چندین مدار روشنایی باید به‌ صورت هم‌زمان و گروهی از سه تا پنج نقطه مختلف کنترل شوند که این ویژگی برای کنترل چند لامپ از چند نقطه از کلید صلیبی در فضاها بزرگ گزینه‌ای ایده‌‌آل خواهد شد! فضاهایی که علاوه‌بر وسعت بالا، به روشن یا خاموش کردن هم‌زمان لامپ‌ها نیاز داشته باشد.

کنترل چند لامپ از چند نقطه با کلید صلیبی لمسی

کلید لمسی یا هوشمند بیشتر در ساختمان‌های مدرن و پیشرفته کاربرد دارد و به دلیل قابلیت کنترل از راه دور با ریموت یا اپلیکیشن‌های موبایلی، این روزها محبوبیت زیادی پیدا کرده است. ویژگی ممتاز کلیدهای صلیبی لمسی امکان برنامه‌ریزی و کنترل از راه دور برای ایجاد حالت‌های متنوع روشنایی است.

جالب است بدانید به دلیل انعطاف بالا در تعداد نقاط و لامپ‌ها، کنترل چند لامپ از چند نقطه با کلیدهای صلیبی هوشمند با اقبال زیادی بین افراد مواجه شده است! به عبارتی کلید صلیبی لمسی با اتعطاف بالای خود این موقعیت را فراهم می‌کند تا 3 تا بیش از 10 نقطه را توسط یک یا چند مدار روشنایی را به‌صورت مجزا یا هم‌زمان کنترل شود.

این دست از کلید‌های صلیبی در خانه‌های هوشمند، پروژه‌های تجاری یا محیط‌هایی با نیاز به سناریوهای نوری متغیر، کاربرد زیادی دارند. البته فراموش نکنید که برای کنترل چند لامپ از چند نقطه توسط این دست از کلیدها، لازم است به تعداد پنل‌ها و اپلیکیشن‌های متصل به سیستم مرکزی توجه کافی داشته باشید! چرا که عملکرد کلید صلیبی لمسی، به این عوامل وابسته است.

معمولاً در کلیدهای صلیبی لمسی برای عملکرد صحیح، علاوه‌بر سیم‌های برگشتی متداول، به اتصال سیم نول اختصاصی هم نیاز داریم. به یاد داشته باشید که می‌بایست منبع تغذیه جداگانه‌ای برای تامین انرژی مدار کنترل داخلی این کلیدها فراهم شود تا در زمان نوسانات برقی و … بتوانید از این کلید استفاده کنید. منبع زاپاس کلید لمسی معمولاً ولتاژ پایین‌ و ثابت‌تری دارد که از طریق یک ترانس یا آداپتور مخصوص تأمین می‌شود. علاوه بر آن، این کلیدها باید به یک ماژول کنترلی مرکزی متصل شوند تا قابلیت کنترل از راه دور و برنامه‌ریزی‌های هوشمند امکان‌پذیر باشد.

کنترل چند لامپ از چند نقطه با کلید صلیبی دوبل

کلید صلیبی دوبل در شرایطی استفاده می‌شود که کنترل دو مسیر روشنایی مجزا از چند نقطه مورد نظر باشد، مانند کنترل دو بخش مجزای یک سالن یا راهرو. مهم‌ترین ویژگی این مدل در کنترل چند لامپ از چند نقطه ادغام دو کلید صلیبی در یک قاب است که باعث کاهش فضای مورد نیاز برای نصب می‌شود.

این کلید بیشتر در مواقعی استفاده می‌شود که به کنترل هم‌زمان دو مسیر روشنایی از سه یا چهار نقطه برای هر مسیر نیاز داشته باشیم و معمولاً در سالن‌های دوقسمتی یا راهروهایی که دو خط نوری مجزا دارند کاربرد بالایی پیدا می‌کنند. عملکرد مستقل هر مسیر روشنایی با استفاده از یک قاب مشترک، هم فضای نصب را کاهش می‌دهد و هم سیم‌کشی را یکپارچه‌تر می‌کند.

برای کنترل چند لامپ از چند نقطه توسط کلید صلیبی دوبل، لازم است بدانید که این مدل کلید شامل دو جفت ترمینال مجزاست و هر جفت ترمینال شامل دو سیم برگشتی جداگانه برای کنترل دو مسیر روشنایی مستقل کاربرد پیدا می‌کند. هر جفت ترمینال به‌صورت مجزا به کلیدهای تبدیل مربوطه متصل شده و مدارهای روشنایی جداگانه‌ای را کنترل می‌کند.

به دلیل وجود دو مسیر مجزا برای کنترل چند لامپ از چند نقطه؛ این کلید به سیم‌کشی دقیق و رعایت جداسازی مسیرهای سیمی نیاز دارد تا از تداخل بین مدارها جلوگیری شود و هر مدار بتواند به صورتی مستقل و بدون تأثیر بر دیگری عملکرد مطلوب خود را حفظ کند.

نماد کلید صلیبی چه شکلی است؟

برای آموزش کنترل چند لامپ از چند نقطه بهتر است تا با نماد کلید صلیبی آشنا شوید. همان‌طور که در تصویر می‌بینید نماد آن به شکل صلیب است و معمولا روی صفحه کلید درج خواهد شد تا با کلیدهای تک پل و کلید تبدیل و … به اشتباه گرفته نشود. نقشه سیم کشی ساختمان با استفاده از کلید صلیبی به این صورت است که در تصویر زیر نشان داده شده است.

به این نکته توجه داشته باشید که برای کنترل چند لامپ از چند نقطه حتما از یک کلید تبدیل در ابتدا و انتهای مدار برای طراحی مدار کلید صلیبی استفاده کنید در غیر این صورت کارایی مدار از بین می رود و به عبارتی تمام زحمات شما کاربردی نخواهد داشت. این نکته را خاطر نشان خواهیم کرد که تعداد کلیدهای صلیبی محدودیتی ندارد اما لازم است از کلید تبدیل در ابتدا و انتها مدار آن استفاده کنید.

همان‌گونه که در تصویر نشان داده شده است مابین کلیدهای تبدیل ابتدا و انتهای نقشه، کلید صلیبی درست در وسط مدار قرار گرفته است. با استفاده از این نقشه می‌توانیم چندین لامپ را در هر نقطه‌ای که بخواهیم کنترل کنیم.

آموزش سیم کشی کنترل چند لامپ از چند نقطه

اگر از جمله افرادی هستید که دانش فنی بالایی دارند و می‌خواهند با استفاده از کلیدهای صلیبی کنترل چند لامپ از چند نقطه را به دست بگیرند، کافی‌ست با استفاده از مراحلی که در ادامه به آن‌ها پرداخته‌ایم، این تصمیم جذاب را عملیاتی کنید. برای آموزش چند لامپ از چند نقطه همراه ما باشید.

 1. لوله گذاری

در ابتدای آموزش کنترل چند لامپ از چند نقطه لازم است قبل از هر چیزی فرآیند لوله گذاری را انجام دهیم تا بتوانیم سیم‌های مورد نیاز را از داخل آن رد کرده و به عبارتی سیم کشی‌های مربوطه را انجام دهیم.

همان‌طور که در تصویر می‌بینید یک لوله سیم کشی از فاز و یک لوله از نول به کلید تبدیل وارد شده و از دو کلید صلیبی که در میان مدار الکتریکی قرار دارد عبور کرده است و به کلید تبدیل انتهایی مدار وارد شده است. همان طور که گفته شد می‌توان هر تعداد کلید صلیبی و لامپ را که مورد نیاز است را در میان این مدار قرار داد.

2. سیم‌کشی

بعد از اینکه لوله گذاری انجام شد سیم کشی مابین آن‌ها را می‌توانیم انجام دهیم. سیم نول را مستقیم از جعبه تقسیم فیوز به لامپ وصل می‌کنیم، اگر می‌خواهیم به چند لامپ وصل شود باید سیم نول را به سری لامپ‌ها ببندیم. در ابتدای کار باید کلید تبدیل را در مدار الکتریکی خود سیم کشی کنیم. در میان سه پیچ از کلید تبدیل، یک پیچ مشترک وجود دارد که رنگ آن با سایر پیچ‌ها فرق دارد. سیم فاز باید در یکی از پیچ‌های مشترک کلید تبدیل اولی وارد شود.

سیم فازی که خارج شد را باید از سر پیچ غیر مشترک موجود در کلید تبدیل اولی به یکی از پایه‌ها یا چهار ترمینالی که در کلید صلیبی وجود دارد را وصل کنیم. در کلیدهای صلیبی چهار ترمینال وجود دارد که دو به دو رنگ آن‌ها با هم مشترک است. سر پیچ غیر مشترک دوم در کلید تبدیل را باید به یکی از پایه‌های کلید صلیبی که با پایه قبلی یک رنگ است وصل کنیم.

توجه کنید که اگر سر غیر مشترک کلید تبدیل را به یکی از پایه‌های کلید صلیبی وصل کرده باشیم باید سر غیر مشترک دوم را به همان رنگ پایه قبلی کلید موجود در کلید صلیبی وصل کنیم.

پیچ‌های غیر مشترک موجود در کلید تبدیل انتهای مدار الکتریکی را نیز باید به همین صورت به پایه‌های باقیمانده و هم‌رنگ در کلید صلیبی وصل کنیم. سیم فاز از پیچ مشترک کلید تبدیل پایانی باید به عنوان خروجی به لامپ یا لامپ‌های موجود وصل شود. این‌گونه جریان الکتریکی میان مدار برقرار شده و شما می‌توانید کنترل چند لامپ از چند نقطه را در دست بگیرید.

سیم‌کشی و برقکاری ساختمان

در تصاویر زیر می‌توانید نقشه سیم کشی کنترلیک لامپ از سه نقطه و نقشه سیم کشی کنترلیک لامپ از چهار نقطه را مشاهده کنید.

سخن پایانی

به شما عزیزان پیشنهاد می‌کنیم اگر اطلاعات فنی کاف درباره برقکاری ساختمان ندارید و یا فرصت کافی برای انجام این کار ندارید از متخصصین ماهر آچاره کمک بگیرید. اگر خود شما این کار را انجام می‌دهید حتما تمامی نکات را همراه با ایمنی کامل رعایت کنید. همانطور که گفته شد، کنترل چند لامپ در چند نقطه با استفاده از کلید صلیبی امکان‌پذیر خواهد بود و شما می‌توانید با استفاده از دو کلید تبدیل در ابتدا و انتهای نقشه الکتریکی خود و چند کلید صلیبی در وسط آن‌ها لامپ‌های مورد نیاز را وصل کنید و به راحتی لامپ‌ها را در هر نقطه‌ای روشن و خاموش کنید.